خیریۀ «روشنای امید ایرانیان»؛ چشم و چراغِ مستقل‌شدگان از بهزیستی
شصت‌ویکمین نشست «یک چای، یک تجربه» عصر دوشنبه، هشتم مردادماه با حضور زهرا یاوری؛ مدیرعامل بنیاد خیریۀ «روشنای امید ایرانیان» و جمعی از مدیران و اعضای برخی از مؤسسات خیریه و سمن‌ها در سالن جلسات آکادمی خیر ایران برگزار شد.
با شعار 18 سالگی کار را آغاز کردیم
زهرا یاوری در این نشست با بیان اینکه بازنشستۀ آموزش و پرورش است، گفت: در سال ۱۳۹۳ همراه با دوستان دغدغه‌مندِ کار اجتماعی دور هم جمع شدیم، در وهله اول می‌خواستیم مرکز نگهداریِ کودکان بی‌سرپرست داشته باشیم. از مراکزی بازدید کردیم و این سؤال برایمان ایجاد شد که این بچه‌ها وقتی بزرگ شدند، چه خواهند کرد. از بهزیستی تقاضا کردیم بچه‌هایی که مستقل شدند را به ما معرفی کنند. این معرفی خیلی طول کشید و با چالش‌های زیادی روبه‌رو شدیم. بالأخره بهزیستی شماره تماس پنج، شش بچۀ مستقل‌شده را به ما داد. ما با بچه‌های ۱۸ سال به‌بالایی مواجه شدیم که از بهزیستی مستقل شده بودند و در جریان مسائل، مشکلات و چالش‌های آنها قرار گرفتیم. آن زمان مجموعه‌ای که جامعۀ هدفش بچه‌های مستقل‌شدۀ ۱۸ سال به‌بالا باشد، وجود نداشت.
وی با اشاره به اینکه اولین کاری که کردیم بستن قرارداد با یک کلینیک مددکاری بود، افزود: هفت‌ماه طول کشید تا این کلینیک، اطلاعاتی را دربارۀ بچه‌ها از قبیل سن، وضعیت اشتغال، تحصیل و مسکن به ما بدهد. سپس پروتکل‌هایی را برای توانمندسازی آنها تعریف کردیم. هدف ما حمایت مالی صرف نبود. شعار ما ۱۸ سالگی است و کار را شروع کردیم. از کارشناسان و متخحصان مشورت گرفتیم تا متوجه شویم بچه‌ها بعد از ۱۸ سالگی به چه کمک‌هایی نیاز دارند. برای بچه‌ها اردو برگزار کردیم. همچنین، این سؤال برای ما پیش آمد که آیا جوانان بعد از ۱۸ سالگی، ولو اینکه به آنها مسکن بدهیم، می‌توانند از خانواده مستقل شوند؟
بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی نگرانی‌های زیادی دارند
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان با بیان اینکه بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی دومرتبه جدایی را احساس می‌کنند، عنوان کرد: آنها یک‌بار سر راه گذاشته شدند و بار دوم اتفاقی است که در ۱۸ سالگی برای آنها می‌افتد و بار دیگر طعم جدایی را می‌چشند. شرط بهزیستی این است که آنها باید حقوق و شغل داشته باشند تا بتوانند مستقل شوند. بهزیستی امسال به بچه‌هایی که مستقل می‌شوند ۲۰۰ میلیون تومان می‌دهد. با این پول باید خانه و لوازم منزل تهیه کنند و کل هزینۀ زندگی را بدهند، در حالی که باید نگران از دست‌دادن شغل و پرداخت اجارۀ خانه و هزینه‌های زندگی هم باشند. گویی جوان ۱۸ ساله یک‌مرتبه به ۳۴ سالگی پرتاب می‌شود.
نحوۀ پذیرش در بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان
یاوری دربارۀ نحوۀ پذیرش جوانانِ مستقل‌شده در این مؤسسه خاطرنشان کرد: با افرادی که بخواهند تحت حمایت مجموعۀ ما قرار گیرند، ابتدا یک مصاحبه صورت می‌گیرد. یک فرم ۱۵ صفحه‌ای طی چهار، پنج جلسه پُر می‌شود. اطلاعاتی مانند استعداد و توانایی، وضعیت تحصیل و اشتغال و مسکن مورد بررسی قرار می‌گیرد و جلسۀ تیمی با حضور مددکار، مشاور و بنده تشکیل می‌شود. سپس شرایط فرد را بررسی می‌کنیم. فرایند شش‌ماهه ترسیم می‌شود و در گام بعدی، فرد، وارد جلسه می‌شود و نظرات و پیشنهادات خود را ارائه می‌دهد. سپس همۀ ما فرم را امضا می‌کنیم و تفاهم‌نامۀ همکاری با فرد بسته می‌شود.
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان با بیان اینکه بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی دومرتبه جدایی را احساس می‌کنند، عنوان کرد: آنها یک‌بار سر راه گذاشته شدند و بار دوم اتفاقی است که در ۱۸ سالگی برای آنها می‌افتد و بار دیگر طعم جدایی را می‌چشند. شرط بهزیستی این است که آنها باید حقوق و شغل داشته باشند تا بتوانند مستقل شوند. بهزیستی امسال به بچه‌هایی که مستقل می‌شوند ۲۰۰ میلیون تومان می‌دهد. با این پول باید خانه و لوازم منزل تهیه کنند و کل هزینۀ زندگی را بدهند، در حالی که باید نگران از دست‌دادن شغل و پرداخت اجارۀ خانه و هزینه‌های زندگی هم باشند. گویی جوان ۱۸ ساله یک‌مرتبه به ۳۴ سالگی پرتاب می‌شود.
یاوری دربارۀ نحوۀ پذیرش جوانانِ مستقل‌شده در این مؤسسه خاطرنشان کرد: با افرادی که بخواهند تحت حمایت مجموعۀ ما قرار گیرند، ابتدا یک مصاحبه صورت می‌گیرد. یک فرم ۱۵ صفحه‌ای طی چهار، پنج جلسه پُر می‌شود. اطلاعاتی مانند استعداد و توانایی، وضعیت تحصیل و اشتغال و مسکن مورد بررسی قرار می‌گیرد و جلسۀ تیمی با حضور مددکار، مشاور و بنده تشکیل می‌شود. سپس شرایط فرد را بررسی می‌کنیم. فرایند شش‌ماهه ترسیم می‌شود و در گام بعدی، فرد، وارد جلسه می‌شود و نظرات و پیشنهادات خود را ارائه می‌دهد. سپس همۀ ما فرم را امضا می‌کنیم و تفاهم‌نامۀ همکاری با فرد بسته می‌شود.
تأکید ما بر آموزش است
وی با بیان اینکه انتظارات ما از بچه‌ها عمدتاً در بُعد آموزش است، گفت: اجبار ما طی‌کردن کارگاه‌های آموزشی مثل مهارت‌های خودمراقبتی و ارتباط با جنس مخالف است. این کارگاه‌ها در روزهای پنجشنبه و جمعه برگزار می‌شود. ما از این بچه‌ها هشتنوع حمایت داریم و اولین حمایت ما مسکن است؛ زیرا اسکان اولین اولویت آنها است. بچه‌ها با ۲۰۰ میلیون تومان حتی در حاشیۀ تهران هم نمی‌توانند خانه رهن کنند. بیشترین هزینۀ ما برای رهن خانه است. هزینۀ رهن ۳۸ متر فضا در مناطق 12 و 14، ۴۰۰ میلیون تومان است. همچنین اشتغال پایدار، مهارت‌آموزی، وام دادن برای تهیۀ سرمایه یا ابزار کار، معرفی به بانک برای گرفتن وام و هزینۀ درمان از دیگر خدمات خیریۀ روشنای امید ایرانیان است. افزون بر این‌ها، فرایند توانمندسازی بچه‌ها را سه‌ساله در نظر گرفته‌ایم و آنها را سطح‌بندی می‌کنیم.
در بحث ازدواج، حمایت کامل می‌کنیم اما با شروطی
یاوری با بیان اینکه خدمات هر سطح مشخص است، عنوان کرد: به عنوان مثال ما در سال اول، کل هزینۀ درمان مثل دندانپزشکی را تقبل می‌کنیم. در سال دوم از دندانپزشکی که طرف قرارداد ماست می‌خواهیم که فقط هزینۀ مواد اولیه را از بچه‌ها بگیرد. در سال سوم نیز تقاضا می‌کنیم که خدمات خود را با تخفیف به بچه‌ها ارائه دهند.
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان دربارۀ پروتکل ازدواج در این خیریه گفت: متوجه شدیم که برخی از جوانانِ مستقل‌شده، در سن کم و بلافاصله بعد از آشنایی با جنس مخالف، ازدواج می‌کنند و ازدواج آنها موفق نیست. در این شرایط مجبور می‌شویم برای آنها وکیل بگیریم تا حق و حقوقشان را استیفا کنیم. لذا برای اینکه این معضل پیش نیاید، شرط کردیم که بچه‌ها اگر با کسی آشنا شوند باید ما را در جریان بگذارند که ما تحقیق کنیم. پنج‌جلسه مشاورۀ اجباری قبل از ازدواج در نظر می‌گیریم و ازدواج آنها باید توسط مشاور، تأیید شود.
وی با اشاره به اینکه از صفر تا 100 برای ازدواج همراه بچه‌ها هستیم، بیان کرد: حتی در بله‌برون هم همراه بچه‌ها هستیم که کفۀ ترازوی بچه‌های حمایت ما، با طرف مقابلشان تعادل داشته باشد. اگر دختر باشند، جهیزیۀ متعارفی هم در نظر می‌گیریم. از ۱۵۰ میلیون تومانی که هزینۀ جهیزیه می‌کنیم، شاید ۲۰ میلیون تومان هم خودمان ندهیم زیرا خیرین اینجا خیلی همراه ما هستند.
ارائۀ مشاوره‌های قبل و بعد ازدواج
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان خاطرنشان کرد: بچه‌ها باید مشاورۀ بعد از ازدواج را هم طی کنند؛ چون ارتباطات و معاشرت فامیلی این بچه‌ها ضعیف است و نمی‌دانند چطور باید با همسرِ خود و خانوادۀ همسر رفتار کنند. خوشبختانه بچه‌های ما ارتباط خوبی با مشاور دارند و حس نیاز به مشاور هم در آنها وجود دارد. تیم مشاوری داریم که داوطلب هستند و مشاوره‌های فردی می‌دهند و کارگاه‌های جمعی برگزار می‌کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که مجوز خود را از کدام سازمان دریافت کردید؟ گفت: ما مجوز خود را از وزارت کشور گرفتیم و در شروع کار نیز دستمان خالی بود. در حال حاضر اگر کسی بخواهد یک ان‌جی‌او ثبت کند باید یک میلیارد تومان در حسابش داشته باشد. ما ثبت‌مان را با یک میلیون تومان در سال 1393 شروع کردیم. البته در سال‌های اول هزینۀ خاصی نداشتیم؛ چون بیشتر، تحقیق می‌کردیم.
جوانان مستقل‌شده از بهزیستی؛ انسان‌های نامرئی جامعه
یاوری تصریح کرد: با خیرین مسکن‌ساز تفاهم‌نامه بستیم و از آنها کمک گرفتیم. به ازای هر بچه پنج‌میلیون تومان به ما می‌دادند و این کمک خوبی بود برای اینکه بتوانیم برای بچه‌ها خانه رهن کنیم. یک زمانی می‌توانستیم خانۀ ۸۰ متری برای بچه‌ها رهن کنیم، اما جلوتر که آمدیم چالش‌های ما زیاد شد.
وی با بیان اینکه در ابتدا کار ما شناسایی بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی بود، گفت: همۀ افراد جامعه ایتام، زنان سرپرست خانواده و بچه‌های کار را می‌شناسند و برای توانمندسازی آنها تلاش می‌کنند، اما بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی را خیلی‌ها نمی‌شناسند. این‌ها انسان‌های نامرئی جامعۀ ما هستند.
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان ادامه داد: البته اقبال بچه‌ها هم این است که نامرئی باشند؛ زیرا وقتی معرفی می‌شوند اقبال و اعتماد عمومی نسبت به آنها نیست یا کم است. بچه‌ها حتی نمی‌خواهند صاحبکارشان متوجه شود؛ زیرا می‌ترسند شغل خود را از دست دهند. خانواده‌ها ترجیح می‌دهند که بچه‌هایشان با بچه‌هایی که خانوادۀ خوبی دارند دوست باشند، بر این اساس آنها حتی در دوست‌یابی هم دچار مشکل هستند.
یاوری با اشاره به اینکه ۱۰ نفراز بچه‌های ما در فرودگاه امام خمینی کار می‌کنند، بیان کرد: آنها دوست ندارند استخدام شوند چون در این صورت با ارائۀ مدارک، کارفرما متوجه می‌شود که بچه‌های بهزیستی هستند. بسیاری از بچه‌های ما برای ازدواج دچار تردید می‌شوند که به طرف مقابل بگویند بچه بهزیستی هستند یا نه.
کمک‌ها کاهش یافته است اما روزی این بچه‌ها را خدا می‌رساند
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر کاهش میزان کمک به خیریه‌ها، اظهار داشت: بله همین‌طور است. البته اعتقاد دارم که روزیِ این بچه‌ها را خدا رسانده است. بارها بوده است که من ناامید شدم، اما از جایی پول تأمین شد که من متعجب شدم.
پرسش دیگر در مورد همکاری سلبریتی‌ها با بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان بود که یاوری در پاسخ بیان کرد: برای شروع کار، سه بازارچۀ بسیار بزرگ در سال‌های ۹۴، ۹۵ و ۹۶ برگزار کردیم تا بتوانیم گروه هدف خود را معرفی کنیم. فردی با ما آشنا بود و سلبریتی‌ها را به این بازارچه‌ها دعوت کرد، اما در حال حاضر آنها با ما همراهی و همکاری ندارند.
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان در مورد هزینۀ تحصیل بچه‌ها در دانشگاه عنوان کرد: بهزیستی هزینۀ دانشگاه آزاد بچه‌ها را می‌دهد، اما گاهی پیش می‌آید که دو – سه ترم پرداخت نمی‌کند و اینجا ما به کمک بچه‌ها می‌آییم.
352 بچه تحت پوشش بنیاد خیریۀ روشنای امید ایران هستند
یاوری در پاسخ به این پرسش که چند نفر را تحت پوشش دارید؟ گفت: 352 بچه تحت پوشش داریم که ۵۳ درصد آنها پسر هستند. روزهای اول بیشتر پسر داشتیم و در حال حاضر بیشتر دختران به مجموعۀ ما اضافه می‌شوند. علتش هم این است که نیاز دختران جوان برای حمایت بیشتر است و پسرها سریع‌تر جذب کار و جامعه می‌شوند.
وی در مورد تعداد نیروهای خیریۀ روشنای امید ایران خاطرنشان کرد: شش‌نفر در دفتر تهران داریم که حقوق می‌گیرند. چهار نفر هم جزو پرسنل ما هستند که به صورت داوطلبانه فعالیت می‌کنند. همچنین نیروهای داوطلب ما حدود ۳۶۰ نفر هستند. در ضمن دفتر ما در خیابان ولیعصر، سه‌راه جمهوری واقع شده است.
بنیاد خیریه روشنای امید ایرانیان سه گروه را پذیرش نمی‌کند
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان در پاسخ به این پرسش که چه فعالیتی برای محافظت از پسران مستقل‌شده از بهزیستی در مقابل آسیب‌های اجتماعی انجام می‌دهید؟ گفت: ما خط قرمزها و همچنین منشور اخلاقی داریم که به بچه‌ها ارائه می‌شود. همچنین سه گروه را پذیرش نمی‌کنیم؛ یکی معتادان هستند؛ چون متخصص اعتیاد نداریم. دستۀ دوم افرادی هستند که دارای مشکلات جسمی حرکتی باشند که آنها را به مؤسسات مربوطه ارجاع می‌دهیم. دستۀ سوم نیز افرادی هستند که مشکلات حاد اعصاب و روان دارند؛ زیرا در این زمینه هم متخصص نداریم، اما اگر بچه‌های تحت پوشش ما معتاد شوند آنها را حمایت و به مراکز ترک اعتیاد معرفی می‌کنیم.
بر کارکردهای آموزشی و خودمراقبتی تأکید داریم
وی با بیان اینکه تأکید ما در خیریۀ روشنای امید ایرانیان بر کارکردهای آموزشی و خودمراقبتی است، تصریح کرد: در حقیقت با این کار تلاش می‌کنیم بچه‌ها را از آسیب‌های اجتماعی حفظ کنیم. بچه‌ها اگر با مشکلی مواجه شوند با ما مطرح می‌کنند؛ زیرا به ما اعتماد دارند. برای بچه‌هایی که در ازدواج خود دچار مشکل هستند، مجبوریم وکیل و مشاوره بگیریم تا مشکل حل شود.
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان در پاسخ به این پرسش که از ابتدای تأسیس مؤسسه تاکنون چند نفر را تحت پوشش داشته‌اید و چند نفر از شما مستقل شده‌اند؟ گفت: از سال ۱۳۹۳ تاکنون ۳۵۲ نفر را تحت پوشش داشتیم. ۸۶ نفر در نمایندگی ما در مشهد هستند. حدود 17 نفر از بچه‌های ما به خارج از کشور رفتند که متاسفانه اتفاق خوبی برای آنها نیفتاد. تقریباً ۶۰ نفر از بچه‌های ما دیگر نیازی به ما ندارند؛ چون شغل پایدار به دست آورده‌اند، ازدواج کرده‌اند و از پس مخارج خود برمی‌آیند، اما با ما رابطۀ عاطفی دارند و اگر اتفاقی برای آنها بیفتد ما تسهیلگری می‌کنیم.
با بهزیستی و مؤسسه آرا شمیرانات همکاری داریم
یاوری در پاسخ به این پرسش که برای بچه‌هایی که تمایل ندارند به مجموعۀ شما ورود پیدا کنند چه پیشنهادی دارید؟ عنوان کرد: ورود به مجموعۀ ما اجباری نیست. بچه‌هایی که خدمات ما را می‌شنوند، برایشان ارزشمند است که بیایند و از خدمات استفاده کنند. تلاش ما این است که آموزش بدهیم تا بچه‌ها با چالش و آسیب مواجه نشوند. ما رسالت خود را انجام می‌دهیم و نمی‌توانیم افراد را مجبور به کاری کنیم. پیامبر اکرم (ص) نیز ابلاغ می‌کردند و بقیه انتخاب می‌کردند و اجباری در کار نبود.
نحوۀ همکاری بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان با مؤسساتی مانند خودش که به جوانان مستقل‌شده از بهزیستی کمک می‌کنند، پرسش دیگری بود که یاوری در پاسخ بیان کرد: بنده در این زمینه در تهران تنها مؤسسۀ آرا شمیرانات را می‌شناسم. ما ارتباط و همکاری خوبی باهم داریم و بچه‌ها را برای آموزش و اشتغال به هم ارجاع می‌دهیم. آقای کاشانی را می‌شناسم و با هم همکاری داریم.
مدیرعامل بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان ادامه داد: با آقای بابایی؛ روابط عمومی سازمان بهزیستی و کارشناسان بهزیستی رفت‌و‌آمد و همراهی داریم. بنده خدمت آنها گفتم که ما مراکز شبه‌خانواده زیاد داریم اما به تکثیر مؤسساتی همچون روشنای امید هم نیاز فراوانی وجود دارد، در غیر اینصورت این چرخه ناقص خواهد شد.
بیشتر بخوانید
رهاورد جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری برای خیریه‌ها
گفتگوی روزنامه اطلاعات با زهرا یاوری، به استقبال فردا (قسمت دوم)
یک مرکز شبه‌خانواده با 14 دختر داریم
وی با بیان اینکه مرکز شبه‌خانواده داریم، اظهار داشت: پیشنهاد دادیم که آموزش و توانمندسازی بچه‌ها را در مراکز بهزیستی از ۱۴ سالگی انجام دهیم. مسئولان بهزیستی با ما همراهی کردند، اما مراکز نگهداری نپذیرفتند. بر این اساس ما به بهزیستی پیشنهاد دادیم که یک مرکز نگهداری به ما بدهد که آموزش را از اول شروع کنیم.
یاوری با اشاره به اینکه در سال ۱۳۹۴ یک مرکز نگهداری با ۲۳ بچه از بهزیستی تحویل گرفتیم، گفت: در حال حاضر در حال ساخت ساختمانی برای این بچه‌ها هستیم که ۷۰ درصد آن تکمیل شده است و امیدواریم تا شهریور آماده شود. ۱۴ دختر در این مرکز داریم و ۲۳ دخترمان نیز ترخیص شده‌اند.
در ادامۀ این نشست، سونیا مرزآرا؛ مدیر فنی مرکز شبه‌خانوادۀ بنیاد خیریۀ روشنای امید ایرانیان و مددکار اجتماعی بیان کرد: در سال ۱۳۹۴ مرکز نگهداری را با ۲۳ فرزند از بهزیستی تحویل گرفتیم. تاکنون ۱۹ بچۀ ما رهسپار شدند و چهار نفر باقی ماندند. با بچه‌های جدیدی که تحت پوشش قرار دادیم، در حال حاضر ۱۴ بچه داریم.
خدمات مرکز شبه‌خانواده روشنای امید ایرانیان
مرزآرا در مورد خدمات مرکز شبه‌خانواده روشنای امید ایرانیان اظهار داشت: اولین خدمات ما مددکاری است که در این مرحله بحث هویت فردی مطرح می‌شود که بسیار حائز اهمیت است. ما برای بچه‌ها مدارک لازم را فراهم می‌کنیم. به عنوان مثال برای کسانی که شناسنامه ندارند، شناسنامه می‌گیریم. برای این افراد چون پدر و مادری ندارند، شناسنامۀ فرضی داده می‌شود و در شناسنامۀ آنها فقط یک نام پدر و مادر بدون فامیلی وجود دارد. شناسنامۀ فرضی به بچه‌ها داده می‌شود تا کد ملی داشته باشند و بتوانند در مدارس ثبت‌نام و به جامعه ورود پیدا کنند.
مدیر فنی مرکز شبه‌خانوادۀ روشنای امید ایرانیان تصریح کرد: موضوع بعدی که پیگیر می‌شویم، ثبت‌نام بچه‌ها در مدارس است. تلاش کردیم برای حفظ شأن و افزایش ارتباطات آنها با دیگر بچه‌ها، آنها در یک مدرسه تجمع نداشته باشند. خدمت دیگر ما نیز در بخش درمان است. در کل ما سعی می‌کنیم فعالیت‌هایمان اثربخش باشد نه اینکه صرفاً وظیفه‌محور باشد.
