گفتگوی روزنامه اطلاعات با زهرا یاوری، به استقبال فردا (قسمت دوم)
مینا حیدری؛ روزنامه اطلاعات- بنیاد خیریه روشنای امید ایرانیان، بنیادی است که به حمایت از فرزندان سازمان بهزیستی می‌پردازد که با رسیدن به سن 18 سالگی ناچارند از مراکز نگهداری جدا شوند و زندگی اجتماعی خود را آغاز کنند. فعالیت‌های این بنیاد در قالب هشت پروتکل که دربرگیرنده مجموعه خدمات توانمندسازی است، ارائه می‌شود.
زهرا یاوری، مدیرعامل بنیاد خیریه روشنای امید می‌گوید این بنیاد در زمینه‌های گوناگونی از جمله خدمات مددکاری اجتماعی، ازدواج، اسکان، آموزش و امور تحصیلی، بهداشت، درمان و سلامتی، حرفه‌‌‌آموزی، اشتغال و کارآفرینی و مشاوره روان‌شناسی به فرزندان مستقل‌شده از سازمان بهزیستی خدمات ارائه می‌دهد. روشنای امید تنها مرکزی در کشور است که این بسته توانمندسازی را به فرزندان بهزیستی ارائه می‌دهد.
آنچه برای فرزندان‌مان می‌خواهیم
یاوری در تشریح پروتکل‌های حمایتی بیان می‌کند: اولین گام برای حمایت از این بچه‌ها تأمین سرپناه امن و پس از آن اشتغال پایدار و مهارت‌آموزی شغلی است. پروتکل‌های اشتغال به صورت وام برای تهیه ابزار یا سرمایه کار در نظر گرفته شده که با توجه به نیازهای فرد در اختیارش قرار می‌گیرد. با توجه به حمایتی که سازمان بهزیستی در زمینه پرداخت هزینه‌های تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی و مراکز فنی و حرفه‌ای تا مقطع کارشناسی ارشد می‌کند، برایمان مهم است که بچه‌ها وارد دانشگاه شوند، زیرا تعاملات اجتماعیشان در مراکز نگهداری بسیار اندک است. ورود آنها به دانشگاه می‌تواند زمینه خوبی برای افزایش تعاملات اجتماعی باشد.
پروتکل‌های درمانی نیز در سه سطح مختلف به افراد ارائه می‌شود و مشاوره‌های روان‌شناسی و ازدواج نیز از خدمات مرکز است.
آمادگی برای ورود به جامعه
مدیرعامل بنیاد خیریه روشنای امید می‌گوید: ما در اینجا سعی می‌کنیم بچه‌ها را برای شرایط زندگی اجتماعی آماده کنیم، زیرا در مراکز نگهداری هزینه‌ها توسط افراد نیکوکار تأمین می‌شود و این تصور در ذهن بسیاری از بچه‌ها وجود دارد که جامعه نیز آنها را یاری می‌کند. در این زمینه تیم مددکاری و مشاوره بسیار کمک حالمان هستند و به بچه‌ها آموزش می‌دهند که نمی‌توانند در ازای یک کار کوچک، انتظار دریافت پاداشی بزرگ داشته باشند، همچنین نظم سازمانی و مقررات کاری برای آنها تبیین می‌شود. ما سعی می‌کنیم در دوره سه‌ساله توانمندسازی که بچه‌ها تحت پوشش مرکز هستند با کارگاه‌های مهارت‌آموزی آنها را برای شروع یک زندگی سالم آماده کنیم.
وی می‌افزاید: 60 درصد بچه‌هایی که دوره سه‌ساله روشنای امید را می‌گذرانند، با موفقیت بیشتری نسبت به دیگران وارد اجتماع شده‌اند. حدود پنج یا شش نفر از دخترانمان هستند که موفق نشده‌ایم آنها را به سامان برسانیم، زیرا نتوانستند در چارچوب‌های ما قرار بگیرند؛ یا نزد خانواده‌هایشان بازگشته‌اند یا به دلیل ورود به محیط‌های آسیب‌زا دچار آسیب شدند. 17 نفر از پسرانمان هم هستند که نتوانسته‌ایم برایشان اقدام مؤثری انجام بدهیم و حدود 12 نفر از این‌ها مهاجرت کرده‌اند و طبق اطلاعاتی که از طریق صفحات اجتماعی یا دوستانشان داریم فقط وضعیت دو نفرشان خوب است. ولی متأسفانه با این اوصاف اصلا دوست ندارند به کشور بازگردند.
بچه‌های نامرئی
یاوری می‌گوید: بچه‌هایی که وارد بنیاد می‌شوند ابتدا حس خوبی ندارند و برایشان سخت است چارچوب‌ها را بپذیرند اما پس از شرکت در کارگاه‌ها و جلسات مشاوره، بالاخره به ما اعتماد می‌کنند. متأسفانه این بچه‌ها اصلا در جامعه شناخته‌شده نیستند. برعکسِ بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مثل کودکان کار، زنان سرپرست خانوار، سالمندان یا حتی مراکز نگهداری که برای مردم شناخته‌شده است، جامعه در مورد این بچه‌ها آگاهی ندارد و حتی مراکز نگهداری هم چندان مایل نیستند در مورد سرانجام بچه‌هایشان اطلاع‌رسانی کنند.
البته بچه‌ها هم دوست ندارند در جامعه شناخته شوند و حتی وقتی می‌خواهیم صدای آنها یا عکس‌های (حتی محو شده) آنها را منتشر کنیم، حس بسیار بدی دارند.
وی می‌افزاید: برچسب زندگی در بهزیستی برای بچه‌ها بسیار سخت است و یکی از سؤالات مهم آنها در مشاوره این است که هنگام آشنایی با افراد چه بگوییم. اگر بگوییم از فرزندان بهزیستی هستیم، ممکن است دوستمان یا مورد ازدواجمان را از دست بدهیم و اگر واقعیت را نگوییم بعد دچار دردسر خواهیم شد.
این مسأله در مورد ازدواج این افراد هم صادق است؛ اگر با یکی از فرزندان بهزیستی ازدواج کنند، چون هر دو محرومیت‌های فراوانی را تحمل کرده‌اند، شرایط سخت‌تر است و خانواده آنها کوچک خواهد بود. اگر هم با خانواده‌های معمولی ازدواج کنند، باز هم برچسب بهزیستی برایشان آزاردهنده است و نمی‌دانند در خانواده جدید تا چه حد باید در مورد گذشته صحبت کنند. خانواده‌های معمولی هم عموما واکنش خوبی به چنین وصلتی ندارند و اغلب نگران این ازدواج‌ها هستند.
ازدواج‌های پرماجرا
یاوری بیان می‌کند: این بچه‌ها چون در محیط‌های تک‌جنسیتی زندگی می‌کنند، نحوه ارتباط با جنس مخالف را نمی‌دانند و وقتی وارد اجتماع می‌شوند، ارتباطات را خیلی زود جدی می‌گیرند و خیلی سریع تصمیم‌گیری می‌کنند تا برای خودشان خانواده‌ای تشکیل بدهند.
ما از آنها می‌خواهیم برای این که در پروتکل ازدواج قرار بگیرید، حتما طرف مقابل را به ما معرفی کنند تا بدانیم خانواده او چقدر به این امر راضی‌اند و حتی چندین جلسه پدر و مادر طرف مقابل را به جلسات مشاوره دعوت می‌کنیم تا مسأله هضم شود.
اگر مشاور تأیید کرد که آنها زوج مناسبی برای زندگی مشترک خواهند بود، وارد مرحله ازدواج می‌شوند. در این شرایط، پس از ازدواج هم در دو ماه اول، هر دو هفته یک‌بار مشاوره‌ها تکرار می‌شود تا این افراد بتوانند در نقش عروس یا داماد یک خانواده وارد زندگی مشترک شوند.
نحوه اسکان بچه‌ها
یاوری درباره نحوه اسکان فرزندان روشنای امید می‌گوید: ما تاکنون 248 خانه در تهران رهن و اجاره کرده‌ایم که برخی از آنها تک‌نفره یا مجردی هستند و در برخی دو نفر که باهم نزدیک‌ترند و هم‌افزایی دارند، همخانه می‌شوند. حتی در یک مورد چهار خواهر باهم در یک خانه اسکان داده شدند. برای ما تهیه خانه برای دو یا سه نفر بسیار ساده‌تر است که هزینه‌هایشان را یکجا بگذاریم و وام هم بگیریم تا بتوانیم بچه‌ها را ساماندهی کنیم و نظارت بر افراد هم ساده‌تر است اما گاهی این امر میسر نیست و حتی کنار هم بودن این فرزندان و ارتباط کمتر آنها با یکدیگر به نفعشان است.
پس از شروع زندگی مستقل، مددکار مرکز با بچه‌ها مرتبط است و حتما با هماهنگی قبلی به منزلشان سر می‌زند. در این تعاملات، کرامت انسانی فرزندان برایمان بسیار مهم است و این رابطه در قالب یک رابطه عاطفی برای آنها بسیار هضم‌شده است. به هرحال این بچه‌ها در سن 19-18 سالگی هستند و انتظار نداریم خطایی نکنند.
جوان‌هایی که در خانواده‌های خود زندگی می‌کنند نیز دچار مسائلی می‌شوند، اما مهم این است که فرزندان ما بدانند در مرکز، مادرانه با آنها برخورد می‌شود و خوشبختانه تاکنون هم خبر بدی در خانه‌هایمان نداشته‌ایم. از آنجا که در زمان امضای قرارداد خانه، مددکار مرکز با بچه‌ها به عنوان اعضای خانواده همراه است و صاحب‌خانه و املاک را می‌شناسد، خانه‌ها در شرایط کاملا خانوادگی رهن می‌شوند و افراد برای ما شناخته شده هستند.
سازمان بهزیستی در حال بازنگری در پروتکل‌های بچه‌های 18 سال به بالاست. مرکز ما تعامل خوبی با سازمان دارد و سازمان هم موافق است که بنیادهایی مثل روشنای امید در استان‌های دیگر هم در حوزه فرزندان ترخیص‌شده فعالیت کنند. ما طی نزدیک به ده سال، موفق شده‌ایم نیازهای 300 فرزند ترخیص‌شده از سازمان بهزیستی را هرچند اندک تأمین کنیم.
